Korzenie konfliktu cypryjskiego sięgają brytyjskiego okresu kolonialnego, trwającego od 1878 do 1959 roku. Ta era położyła podwaliny pod przyszłe napięcia między greckimi i tureckimi Cypryjczykami. Przejęcie Cypru przez Wielką Brytanię jako protektoratu w 1878 r. zapoczątkowało złożoną sytuację polityczną.
Brytyjska era kolonialna: Nasiona niezgody
Strategiczne położenie wyspy na Morzu Śródziemnym uczyniło ją cennym nabytkiem dla Imperium Brytyjskiego. Jako potęga kolonialna, Wielka Brytania wprowadziła politykę, która miała dalekosiężne skutki dla przyszłości Cypru. Dążenie większości Greków cypryjskich do enosis, czyli zjednoczenia z Grecją, spotkało się z oporem zarówno ze strony władz brytyjskich, jak i mniejszości tureckiej na Cyprze. W tym okresie narodziły się nastroje nacjonalistyczne i zaczęły kiełkować konflikty między społecznościami, które później przerodziły się w otwarty konflikt.
Walka o niepodległość
Lata 1955-1959 były świadkami burzliwej walki o niepodległość Cypru. Okres ten charakteryzował się nasilającą się przemocą i politycznymi rozgrywkami. Grecko-cypryjska organizacja EOKA (Narodowa Organizacja Cypryjskich Bojowników) rozpoczęła kampanię partyzancką przeciwko brytyjskim rządom, dążąc do enosis. W odpowiedzi brytyjska administracja kolonialna przyjęła strategię „dziel i rządź”, stawiając Turków cypryjskich przeciwko ich greckim sąsiadom. Taktyka ta pogłębiła istniejące napięcia między obiema społecznościami. Powstanie Tureckiej Organizacji Oporu (TMT) jeszcze bardziej zaostrzyło wrogość. W miarę eskalacji konfliktu stało się jasne, że konieczne jest wypracowanie kompromisu. Porozumienia z Zurychu i Londynu z 1959 r. utorowały drogę do niepodległości Cypru, ale jednocześnie położyły podwaliny pod przyszłe konflikty.
Narodziny podzielonego narodu
Cypr uzyskał niepodległość w 1960 r., ale nowe państwo zostało zbudowane na kruchych fundamentach. Konstytucja, mająca zrównoważyć interesy obu społeczności, stała się źródłem sporów. Prezydent Arcybiskup Makarios III próbował nawigować po zdradliwych wodach cypryjskiej polityki, ale jego wysiłki często spotykały się z nieufnością obu stron.
Turecka społeczność cypryjska, obawiając się marginalizacji, zaczęła opowiadać się za taksim, czyli podziałem wyspy. Napięcia osiągnęły punkt kulminacyjny w 1963 r., kiedy Makarios zaproponował poprawki do konstytucji, które były postrzegane jako zagrażające prawom Turków cypryjskich. Doprowadziło to do przemocy między społecznościami i faktycznego rozdziału obu grup. Rozmieszczenie sił pokojowych ONZ na Cyprze (UNFICYP) w 1964 r. świadczyło o zaniepokojeniu społeczności międzynarodowej pogarszającą się sytuacją.
Kryzys 1974 r.
Wydarzenia z 1974 r. stanowiły punkt zwrotny w konflikcie cypryjskim. Zamach stanu, wspierany przez grecką juntę wojskową, obalił prezydenta Makariosa i ustanowił pro-enozjański rząd. Działania te skłoniły Turcję do interwencji zbrojnej, powołującej się na jej rolę gwaranta wynikającą z konstytucji z 1960 roku. Turecka inwazja doprowadziła do faktycznego podziału wyspy, z północną trzecią częścią znajdującą się pod turecką kontrolą. Tysiące Cypryjczyków zostało wysiedlonych, co doprowadziło do kryzysu uchodźczego, którego skutki odczuwalne są do dziś.
Ustanowienie Tureckiej Republiki Cypru Północnego w 1983 r., uznawanej tylko przez Turcję, jeszcze bardziej utrwaliło podział. Pomimo licznych prób zjednoczenia, w tym nieudanego referendum w sprawie planu Annana w 2004 r., Cypr pozostaje podzielony, stanowiąc wymowne świadectwo długotrwałego wpływu konfliktów historycznych i dziedzictwa kolonialnego.
